Saga Cittaslow

Undir lok síðustu aldar, sammæltust fjórir bæjarstjórar á Ítalíu um að nóg væri komið af hnattvæðingu og hraðaáráttu nútímans. Þeirra tilburða að vilja steypa ólíka menningarheima umhugsunarlaust í sama mót og skeyta lítið áhrif þess á samfélög og umhverfi. Töldu þeir nauðsynlegt að sett væri fram stefna sem legði áherslu á hið gagnstæða; þar sem virðing fyrir fólki, staðbundinni menningu og umhverfi væri í heiðri höfð. Með þessa sýn og hugmyndafræði SlowFood-samtakanna að leiðarljósi varð Cittaslow-hreyfingunni hleypt af stokkunum árið 1999.

Síðan þá hafa margir fundið samhljóm með Cittaslow-hreyfingunni. Henni hefur vaxið hratt fiskur um hrygg og í apríl árið 2013 höfðu 176 bæir og sveitarfélög í 27 löndum víðsvegar um heiminn gerst aðilar að hreyfingunni.

Í stærra samhengi

Cittaslow-hreyfingin er afsprengi „Hæglætishreyfingarinnar“ (The Slow Movement) sem rekja má allt aftur til ársins 1986, þegar blaðamaðurinn Carlo Petrini mótmælti opnun veitingastaðar McDonald's skyndibitakeðjunnar á hinu fræga Piazza di Spagna-torgi í Róm, þeim fyrsta á gjörvalli Ítalíu. Síðan þá hefur Hæglætishreyfingin með SlowFood-samtökin í fylkingarbrjósti unnið að því að upphefja manneskjuleg gildi og staðbundna menningu með virðingu og vitund fyrir umhverfi og uppruna í öndvegi.

Á undanförnum árum hefur „hæglætis“-hugmyndafræðinni vaxið ásmegin og hefur hún verið heimfærð á fjölmörg svið samfélagsins, en auk Cittaslow má t.d. nefna Slow Living, Slow Travel, Slow Design & Slow Fashion.

Hvað er Cittaslow?

Í víðasta skilningi er markmið Cittaslow-hreyfingarinnar að auka lífsgæði og ánægju fólks með því að veita hnattvæðingu, einsleitni og hraðaáráttu í borgum og bæjum nútímans viðnám og heiðra þess í stað sérstöðu, vitund og sjálfbærni.

Til að mæta þessu markmiði leggja stefnumið Cittaslow áherslu á verndun náttúru og menningarminja, fegrun umhverfis, umhverfisgæði, notkun á nýjustu tækni í þágu samfélagsins, eflingu staðbundinnar matarmenningar og framleiðslu, öryggi og aðgengi, sem og gestrisni, kurteisi og vinsamlegt viðmót.

7 flokkar - 72 viðmið

Með því að gerast aðili að Cittaslow-hreyfingunni skuldbindur bæjarfélag/sveitarfélag sig til að vinna að 72 viðmiðum sem sett eru fram í eftirfarandi sjö flokkum:

- Orka og umhverfimál
Loft-, vatns- og jarðvegsgæði skulu vera í samræmi við gildandi lög og reglugerðir en einnig skal gætt að rafsegulmengun, hávaðamengun og mengunar vegna raflýsingar. Úrgang skal flokka og endurvinna og hvetja skal til moltugerðar. Bann er lagt við notkun og ræktun erfðabreyttra lífvera í landbúnaði, mælst er til þátttöku í Staðardagskrá 21 sem og innleiðingu umhverfisstaðla á borð við EMAS og ECOLABEL.
- Innviðir samfélagsins
Vinna skal að uppbyggingu og endurgerð menningarminja, fegrun þéttbýlis og endurskipulagningu svæða í niðurníðslu.  Efla skal umferðaröryggi, veita öllum gott aðgengi að þjónustu og eftirsóknarverðum áningarstöðum, skipuleggja skal góðar göngu- og hjólaleiðir og skapa aðlaðandi almennings- og útivistarsvæði. Vinsamlegt viðmót og rík þjónustulund skal í hávegum höfð og gerðar skulu áætlanir er miða að ánægjulegri og aukinni samveru og samvinnu íbúa og gesta.
- Gæði umhverfis 
Horfa skal til þess að uppbygging falli vel að umhverfi og byggingarefni séu umhverfisvæn. Setja skal fram áætlun um plöntun gróðurs á almenningssvæðum og einkagörðum, tryggja skal að ruslafötur, sem falla vel að umhverfi, séu fyrir hendi sem og áætlanir um hávaðastjórnun og litaval utanhúss. Nýta skal tækni í þágu íbúa og samfélags, t.d. með eflingu  fjarvinnu og fjarnáms, en einnig með gagnvirkum vefsíðum sem veita milliliðalaust samband við yfirvöld eða þjónustuaðila.
- Verndun og hvatning til handa staðbundinni framleiðslu og afurðum
Þróun lífræns landbúnaðar skal efld og stuðla skal að notkun lífræns og staðbundins hráefnis í matargerð, s.s. á veitingahúsum og í skólum. Áhersla er lögð á að haldin séu námskeið fyrir leik- og grunnskólanemendur um mat og matargerð í samstarfi við SlowFood. Þá skal tryggja gæði framleiðslu og verndun staðbundinna framleiðsluaðferða, skapa vettvang fyrir markaðssetningu staðbundinnar framleiðslu, og hafa í heiðri og efla ennfrekar staðbundna menningarviðburði og hefðir.
- Gestrisni
Leggja skal upp úr vinsamlegu viðmóti og hæfni þeirra sem taka á móti ferðamönnum, hafa sveigjanleika í opnunartíma verslana og hvers kyns þjónustu og greitt aðgengi að upplýsingum. Bjóða skal upp á gönguferðir með leiðsögn og merkja með skýrum hætti ferðamannastaði og áhugaverðar gönguleiðir.
- Vitundarvakning
Gera skal grein fyrir með hvaða hætti viðmið Cittaslow verða aðlöguð samfélaginu sem og gerð áætlana um hvernig stuðla skuli að þátttöku og samheldni íbúa á þeim sviðum sem viðmið Cittaslow ná til.

Cittaslow til Djúpavogshrepps - Af hverju?

Búlandstindur, Búlandsnes og Berufjörður.
Djúpavogskirkja, Djúpavogshöfn og Djúpavogsbúar.
Teigarhorn og Tyrkjarán. Fuglaparadís og Faktorshús.   
Hammondhátíð, Hamarsfjörður og Hálsþorp.
Þvottáreyjar, Þvottá og Þangbrandur.
Álftafjörður og álfatrú. Papey og prófasturinn.

Allt ofantalið á það sameiginlegt að endurspegla Djúpavogshrepp með einum eða öðrum hætti. Endurspegla sérstöðu sem aðeins finnst á einum stað í víðri veröld, því staðreyndin er jú sú að í þessum heimi er aðeins til einn Djúpavogshreppur.

Og í sérstöðunni felast tækifæri.

Með aðild sinni að Cittaslow-hreyfingunni vill Djúpavogshreppur kappkosta að nýta tækifærin. Hefja náttúru og staðbundna menningu til vegs og virðingar um leið og íbúum og gestum eru skapaðir möguleikar á dvöl í hreinu, öruggu og uppbyggilegu umhverfi þar sem samkennd, samvinna og sanngirni er í heiðri höfð.

Djúpavogshreppur og Cittaslow

Þann 13. apríl 2013 var umsókn Djúpavogshrepps um inngöngu í Cittaslow-hreyfinguna formlega samþykkt á fundi Cittaslow International í Kristinestad í Finnlandi. Aðild sveitarfélagsins að hreyfingunni var í burðarliðnum um nokkuð langt skeið en líta má á hana sem rökrétt framhald þeirrar stefnu sem rekin hefur verið í sveitarfélaginu um árabil.

Í Aðalskipulagi Djúpavogshrepps 2008 - 2020 er að finna mjög metnaðarfulla stefnu um verndun náttúru og menningarminja. Lögð er áhersla á sérstöðu náttúrunnar, t.d. í gegnum verkefnið birds.is, friðlýsingum á náttúru- og menningarminjum á fjölmörgum svæðum sbr. Teigarhorn. Flokkun og endurvinnsla sorps hefur verið innleidd ásamt því sem stór skref hafa verið tekin til fegrunar umhverfis. Leitað hefur verið leiða til að finna gömlum byggingum nýtt hlutverk. Lögð er áhersla á að tryggja fjölbreytni í atvinnumálum þar sem lítil og meðalstór fyrirtæki með vistvænan atvinnurekstur eru sérstaklega boðin velkomin. 

Skólar á svæðinu starfa undir merkjum Grænfánans, og kaffi- og veitingahús leggja sig fram um að bjóða upp á staðbundið hráefni og framreiðslu. Auk þess að horfa til lífræns landbúnaðar og afurða úr sveitum Djúpavogshrepps er sérstaklega lögð áhersla á sjávartengdar afurðir og strandmenningu m.a. með það fyrir augum að koma sögu sjávarútvegs og útgerðar á svæðinu á framfæri í máli og myndum, t.d. á hafnarsvæði Djúpavogs. Þá er hvatt til íþróttaþátttöku og félagslegra samskipta með margvíslegum uppákomum, samkomu- og mótahaldi, svo fátt eitt sé talið.

Þegar valið stendur á milli einsleitni eða fjölbreytni, hnattvæðingar eða sérstöðu, hraða eða vitundar, þá hefur Djúpavogshreppur markað sér stefnu til framtíðar.

 Norðurlandanet Cittaslow

Djúpavogshreppur er hluti af norðurlandaneti Cittaslow, en Cittaslow sveitarfélög finnast á öllum Norðurlöndunum eins og sjá má á kortinu hér að neðan.

Fésbókarsíða Norðurlandanets Cittaslow

Bæklingur Norðurlandanets Cittaslow

Cittaslow International

Vefsíða Cittaslow International

Meira um hæglætishreyfingar í heiminum